Pedagogika Celestyna Freineta jest międzynarodowa

Wprowadzenie
Działalność pedagogiczna Celestyna Freineta (1896-1966), poszukująca nowej edukacji spowodowała modernizację nauczenia i wychowania . "(...) Nauczyciel przestaje być urzędnikiem zarządzającym organizacją szkolnego wkuwania, a staje się inspiratorem i jednocześnie czynnikiem regulującym swobodnie zaplanowaną działalność uczniów." ( Eliza Freinet "Droga życiowa Celestyna Freineta", s. XVI w: O szkołę Ludową, 1976)

W konsekwencji nowa pedagogika owocuje zmianą organizacji życia w klasie. Edukacja odbywa się na zasadach demokracji, współpracy, bliskości z naturą, respektowania praw dzieci, wzajemnej pomocy, solidarności, odpowiedzialność, kreatywności Przyjmuje nazwę własną Nowoczesna Szkoła Francuska. Te fundamentalne wartości charakterystyczne dla pedagogiki Freineta przetrwały i po dzień dzisiejszy. Są wartościami, które my nauczyciele, freinetowcy osadzamy w pracy, inspirowanej pedagogiką tego niezwykłego francuskiego reformatora. Oddajemy głos dzieciom, uwzględniamy ich potrzeby rozwojowe, możliwość wyrażania siebie w różnych formach ekspresji, szanujemy rytm pracy dzieci i rytm ich codziennego życia.

Pedagogika Freineta jest międzynarodowa dzięki zasianemu przez twórcę i jego współpracowników ziarna pedagogiki zdrowego rozsądku na rozległym polu edukacji. Wypracowano nową myśl pedagogiczną doświadczaną z i w praktyce szkolnej, przez stosowanie nieznanych dotąd technik pedagogicznych. Dzieło Freineta, trwa, rozwija się i upowszechniane jest niemalże po całym świecie. Potwierdzają to słowa Elizy Freinet, żony ( ) Dla mnie, towarzyszki jego życia, jest niewątpliwym honorem, że mogę w swej przedmowie do tej książki przedstawić drogę skromnego nauczyciela ludowego, który wyszedłszy od praktyki w wiejskiej szkole potrafił drogą samokształcenia i wytrwałej pracy skupić wokół siebie tysiące nauczycieli i razem z nimi szukać nowych skutecznych metod kształtowania człowieka. (Eliza Freinet Droga życiowa Celestyna Freineta , s. VIII w: O szkołę Ludową, 1976) Już w latach trzydziestych XX wieku Freinet skupił wokół siebie wiele grup nauczycieli (nieoficjalne ruchy freinetowskie) z 10 krajów (Francja, Szwajcaria, Holandia, Senegal, Tunezja, Hiszpania, Meksyk, Włochy, Maroko, Jugosławia). Popularność Freineta przekraczała granice Francji, osiągała coraz szerszą skalę międzynarodową. Stała się przyczynkiem, by w Nantes (1957) podczas XIII kongresu ICEM ( Instytut Spółdzielczy Nowoczesnej Szkoły), organizacji francuskich nauczycieli-freinetowców, powołać federację, która wkrótce umożliwi nauczycielom wymianę doświadczeń i poglądów, umożliwi organizowanie wspólnej pracy na rzecz Nowoczesnej W kongresie uczestniczyli delegaci z sześciu państw. Utworzona federacja przyjęła nazwę F deration Internationaledes Mouvements de I École Moderne, w skrócie FIMEM (Międzynarodowa Federacja Ruchów Nowoczesnej Szkoły).

Działalność FIMEM

Federacja skupia ruchy narodowe i grupy regionalne z całego świata. Grupy regionalne, to grupy, które w wielu krajach ze względu na uwarunkowania polityczne i społeczne nie posiadają statusu organizacji pozarządowych. Jako cel swoich działań FIMEM przyjęła łączenie organizacji, które identyfikują się z ideami i zasadami pedagogiki Freineta oraz rozwijają i organizują kontakty pomiędzy poszczególnymi ruchami Nowoczesnej Szkoły. W oparciu o Kartę Nowoczesnej Szkoły uchwaloną w 1968 roku, realizują one te same cele w różnych warunkach kulturowych, społecznych, politycznych i ekonomicznych. Treść uchwalonej Karty nie została do dziś zmieniona, chociaż od 1998 trwają próby przeredagowania jej, zwłaszcza niektórych nieco archaicznych wyrażeń i doprecyzowania zapisów. Niektóre ruchy określają jej zapisy jako ponadczasowe i nie oczekują zmian. Inne zgłaszają propozycje uaktualnienia. Nie zaowocowało to na razie zmianą, choć Karta Nowoczesnej Szkoły przedyskutowywana była w czasie RIDEF-ów w Bułgarii (2002), Niemczech (2004), Senegalu (2006), Meksyku (2008), Francji 2010 i Hiszpanii 2012.

UNESCO zarejestrowało i uznało FIMEM za organizację pozarządową. Federacja integruje nauczycieli. Zawiązują się kontakty pomiędzy animatorami pedagogiki Freineta, którzy wzajemnie poznają się, wymieniają poglądy oraz doświadczenia. Pogłębiając własne budują nowe. Odwiedzają się wzajemnie, goszczą w szkołach, klasach, wspólnie prowadzą zajęcia z dziećmi.

Od początku swego powstania, reaguje FIMEM na każde wydarzenie w świecie, które pogwałca prawa dzieci. Z zatroskaniem, w duchu odpowiedzialności zajmuje oficjalne stanowisko wobec mnożących się problemów dotykających dzieci i zaistniałych sytuacji rujnujących ich bezpieczeństwo i prawo do edukacji. Już na kongresie w Nantes (1957) przyjęto dokument Karty Dziecka, który jako pierwszy poruszał problematykę praw przysługującym dzieciom. Od tego czasu prawa dzieci są w centrum uwagi całego światowego ruchu freinetowskiego. Konwencja o prawach dziecka powstała dopiero w 1989r.

FIMEM stwarza warunki do wypowiadania się każdemu nauczycielowi zrzeszonemu w ruchu, co więcej, oczekuje wypowiedzi i poglądów nauczycieli świata. Zajmowane stanowisko, np. protest wobec bulwersujących wydarzeń w świecie, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na edukację kieruje do UNESCO lub/i do ONZ. Kopie stanowisk publikowane są na stronie www.fimem-freinet.org, a także przesyłane elektronicznym listem okrężnym do wszystkich ruchów freinetowskich.

Ostatnio niepokojącym wydarzeniem na świecie jest sytuacja imigrantów i ich dzieci (kraje Bliskiego Wschodu, Afryki). Włoski ruch freinetowski zgłosił postulat walki z niesprawiedliwym pozbawianiem i odmową obywatelstwa dzieciom imigrantów. Tekst do wspólnej konsultacji przedstawiony będzie podczas spotkania RIDEF ( Rencontre Internationale de Éducateurs Freinet- Międzynarodowe Spotkania Nauczycieli Freinetowców) - 2016 w Beninie. Odbędzie się międzynarodowy dyskurs nad narastającym problemem. Wypracowane stanowisko przekazane będzie do światowych decydentów. Wyrazem reakcji nauczycieli Federacji FIMEM na przemoc, wykluczenie, nietolerancję są publiczne manifestacje z udziałem międzynarodowych grup nauczycieli, jak np. manifestacja w obronie równouprawnienia kobiet w trakcie międzynarodowego spotkania RIDEF w Hiszpanii 2012. Sytuacja w świecie w tej sferze jest zróżnicowana i bardzo trudna, dostrzega się różne podejścia i potrzebę jej zmiany. Innym przykładem konkretyzacji działań i walki z naruszaniem praw dzieci jest wydana na okoliczność RIDEF 14 we Włoszech publikacja Don t be silent, pod redakcją Giancarlo Cavinato, Marii Marchegiano, Anny Mazzucco. Zasygnalizowane i przedstawione w niej problemy dzieci, to konkretne sytuacje z ich codzienności. Współautorami są nauczyciele freinetowcy z całego świata. Koncepcję książki budują spostrzeżenia nauczycieli i udokumentowane sytuacje, które dotykają dzieci, pogwałcają i naruszają ich prawa w wielu miejscach świata. Jest w niej również głos z Polski Magdaleny Zakrzewskiej, psychologa szkolnego w tłumaczeniu Ilony Dąbrowskiej, i mój krótki tekst w kontekście spostrzeżeń i doświadczeń nauczyciela i ławnika sądu rodzinnego.

Egzemplarz publikacji otrzymał każdy ruch freinetowski. Wydana książka wzbogaciła zasoby biblioteczne naszego Stowarzyszenia.

Dziś ruchy freinetowskie współistniejące pod dachem FIMEM działają niemalże na wszystkich kontynentach. Do FIMEM przynależeć może każdy ruch narodowy, który respektuje Kartę Nowoczesnej Szkoły z 1968 roku oraz statut Federacji. Nasz freinetowski ruch Polskie Stowarzyszenie Animatorów Pedagogiki C. Freineta przystąpiło do FIMEM pod nazwą Zespół Animatorów Pedagogiki Celestyna Freineta pod koniec lat pięćdziesiątych minionego wieku, za sprawą starań Haliny Semenowicz. Aktualnym zamierzeniem FIMEM jest przygotowanie publikacji, która uwzględni opis kluczowych działań prowadzonych w ruchach narodowych pedagogiki Freineta. Wkrótce zostaną rozesłane informacje do przewodniczących organizacji i koordynatorów ruchów narodowych (informacja z INFOR CA nr 66/2015).

Szacowana liczba ruchów narodowych należących do FIMEM wynosi 39.

Europa (19) - Francja, Austria, Belgia, Bułgaria, Dania, Estonia, Finlandia, Grecja, Gruzja, Holandia, Hiszpania, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Włochy, Afryka (10), Algieria, Benin, Burkina Faso, Kamerun, Kongo, Maroko, Nigeria, Senegal, Togo, Wybrzeże Kości Słoniowej. Ameryka (7), Brazylia, Chile, Haiti, Kolumbia, Meksyk, Urugwaj. Azja (3), Japonia, Korea Południowa, Palestyna.

Pracami Federacji kieruje sześcioosobowy zarząd (CA) . Prezydentem FIMEM jest obecnie Mia Vävare ze Szwecji, wybrana na RIDEF 2014 we Włoszech. Delegatem Federacji, aktywnie pracującym w UNESCO, w komisji praw dziecka jest Francuz Jean Le Gal. We Włoszech - RIDEF 2014. Jean Le Gal uświadomił mi, że nawet najdrobniejsza krzywda jednego dziecka, spowoduje z czasem zwielokrotnienie zjawiska. Nie wolno przyzwyczajać się, że dane raz prawa pozostają na zawsze. One zmieniają się, ewaluują i to w różne strony, zgodne z nurtem współczesnego życia.

Federacja dla stworzenia nauczycielom przestrzeni do wymiany myśli, poglądów i doświadczeń, a także poruszania tematów ważnych w świecie, organizuje międzynarodowe spotkania nauczycieli pod nazwą RIDEF.

Międzynarodowe Spotkania Nauczycieli Freinetowców RIDE.

Do 1968 roku spotkania nauczycieli freinetowców odbywały się w ojczyźnie Celestyna Freineta Francji. Ruch francuski ICEM zapraszał na coroczne krajowe kongresy reprezentantów i delegatów z krajów, w których rozwijał się ruch freinetowski. Polski ruch wielokrotnie reprezentowała Halina Semenowicz, pionierka i twórczyni naszego ruchu. W latach siedemdziesiątych poprzedniego stulecia pełniła funkcję wiceprezydent FIMEM.

Od 1968 międzynarodowe spotkania RIDEF odbywają się na przemian, raz w Europie, kolejny raz na innym kontynencie. Ustalono, że każde spotkanie trwa dziesięć dni i organizowane jest w ostatniej dekadzie miesiąca lipca ( czas letnich wakacji wszystkich nauczycieli świata).

Tematyka międzynarodowych spotkań jest różnorodna. Dotyka problemów edukacyjnych w wymiarze globalnym. Uwydatniane one są w kontekście pedagogiki Freineta w trakcie toczących się debat oraz warsztatów długich i krótkich. Dwa lata przed RIDEF-em, organizatorzy informują na stronie internetowej o temacie i ogólnych założeniach programowych planowanego spotkania. Na przestrzeni ostatnich paru lat tematyka przedstawiała się następująco: Meksyk 2008 Ponadczasowość pedagogiki Celestyna Freineta u progu XXI wieku i jej wkład w rozwój edukacji globalnej. Francja 2010 Planeta Ziemia troską o miejsce naszego życia. Hiszpania 2012 „Równość płci w edukacji". Równość rozumiana przez organizatorów, jako równość dziewcząt i chłopców, równość kobiet i mężczyzn w wymiarze wielopłaszczyznowym. Włochy - 2014 Żyjemy razem. Żyć razem z punktu widzenia pedagogiki Freineta, to pozwolić dzieciom jeszcze aktywniej działać i ponosić odpowiedzialność za życie w swoich środowiskach - w miastach i w wsiach, w równym stopniu dziewczynkom i chłopcom.

Przez jedenaście lat RIDEF organizowano co roku dla ok. 100 uczestników. Zainteresowanie międzynarodowymi spotkaniami rosło. Coraz większa liczba nauczycieli chciała w nich uczestniczyć. Zarząd (CA ) FIMEM postanowił organizować spotkania dla grupy 300 - 400 nauczycieli. Organizacja spotkań dla tak dużej liczby nauczycieli była niemałym wyzwaniem, wymagała precyzyjnego przygotowania, wysiłku i czasu, dlatego zaproponowano spotkania co dwa lata. Federacja wspierała i docenia dziś inicjatywę wzajemnego zapraszania się nauczycieli z innych ruchów freinetowskich na krajowe spotkania, kongresy, seminaria, konferencje. Chętnie deleguje swojego reprezentanta do udziału w ogólnokrajowych spotkaniach ruchów narodowych. Na przykład w maju tego roku, ruch szwajcarski zaprosił na swój krajowy kongres nauczycieli - freinetowców z krajów niemieckojęzycznych. Zaproszenie otrzymali również nauczyciele posługującym się językiem niemieckim. Zaciekawiona szwajcarskimi doświadczeniami skorzystałam z zaproszenia i uczestniczyłam w odmiennym niż inne spotkaniu. Osobliwością spotkania kongresowego był brak tematu. Przez cztery dni szwajcarscy freinetowcy wypracowywali narzędzia do codziennej pracy z dziećmi, wymieniali doświadczenia o tym, czy i jak sprawdziły się narzędzia wypracowane w czasie poprzedniego kongresu - co usprawnić i jak poprawić. Nauczyciele przyjechali z bagażem bogatych doświadczeń, którymi dzielili się w czasie warsztatów i które zaprezentowali na wystawie. Temat wybrzmiał w ostatnim dniu kongresu, na bazie omawianych i badanych problemów w atelier długich i krótkich. Był konkluzją i owocem bardzo pracowitego spotkania, w którym każdy uczestnik zaznaczył swój czynny udział. Nie było słuchaczy, byli uczestnicy (w pełnym tego słowa znaczeniu). Moje spostrzeżenie, - warto było pojechać i doświadczyć jak nauczyciele pracują na zasadach spółdzielczości, wspólnie wypracowują narzędzia, które następnie weryfikują w swoich klasach, by znów podzielić się spostrzeżeniami i przemyśleniami na następnym kongresie.

Polska, w historii FIMEM była organizatorem dwóch międzynarodowych spotkań: w 1976 r. w Płocku i w 1996 w Krakowie. Wielu polskich nauczycieli, uczestniczyło w spotkaniach międzynarodowych organizowanych: w Belgii, Finlandii, Francji, Szwecji, Japonii, Austrii, Bułgarii, Niemczech, Meksyku, Hiszpanii, Włoszech. Pozostawialiśmy i pozostawiamy swój ślad. Pokazujemy osiągnięcia naszego ruchu PSAPF na towarzyszących spotkaniom wystawach. Prezentujemy na nich doświadczenia z życia naszych klas freinetowskich, np. prezentacja projektów z Moszczanki RIDEF 2008 w Meksyku, 20014 we Włoszech. Prowadzimy warsztaty (Z. Napiórkowska, W. Frankiewicz,M. Kościuszko, B. Kollek, M. Michalczak,E. Filipiak, H. Smolińska- Rębas, I. Nyckowska, M. Kędra, M. Zakrzewska, E Grzanka, R. Chorn i in.) Włączamy się w międzynarodowe projekty np. projekt Kobiety w działaniu (RIDEF 2012 Hiszpania), pokazujący postery kobiet zaangażowanych w działalność freinetowskich ruchach narodowych, które w świecie są nieznane, których wysiłek twórczy i badawczy nie zawsze jest właściwie doceniany. Zainteresował mnie ten projekt i włączyłam się do współpracy przy jego realizacji. W międzynarodowej galerii nie mogło zabraknąć polskich kobiet, takich jak: Halina Semenowicz, Zosia Napiórkowska, Wanda Frankiewicz, Marysia Kościuszko, Kazia Piwko i in. Udział w międzynarodowym spotkaniu RIDEF owocuje nawiązaniem kontaktów z ruchami freinetowskim, reprezentowanymi przez nauczycieli przedszkoli, szkół i uniwersytetów.

Kolejnymi organizatorami i gospodarzami planowanych spotkań RIDEF będą: 2016 - Benin Demokracja obywatelska, 2018 - Szwecja Nowoczesne technologie w edukacji.

Przestrzenią wymiany doświadczeń są nie tylko bezpośrednie owocne spotkania nauczycieli, lecz również strona internetowa.

Kooperacyjna strona internetowa Federacji

Liczba ruchów freinetowskich należących do FIMEM stale wzrasta i są one rozrzucone po całym świecie. To przysparza sporo utrudnień w komunikowaniu się. Ambicją FIMEM było i jest sprawne komunikowanie się przez Internet. W tym celu zmodernizowano stronę internetową, utworzono tzw. stronę kooperacyjną z kilkoma wejściami (dostępami), umożliwiającymi komunikację, projektowanie i wspólną pracę nauczycieli oddalonych od siebie tysiące kilometrów, żyjących w innej kulturze. Stronę wyróżniają następujące dostępy. Wejście dla ruchów umożliwia dostęp do tzw. fiszki informacyjnej o każdym ruchu narodowym, zrzeszonym w FIMEM. Pozwala to poznawać się nawzajem pod warunkiem, że strona będzie wypełniana nowymi wydarzeniami i na bieżąco aktualizowana. Zaproponowane rozwiązanie nie konkuruje z macierzystymi stronami ruchów narodowych.

Wejście laboratorium pozwala nauczycielom na wspólną pracę i tworzenie wzajemnych narzędzi do pracy. Jest to wirtualne miejsce dla konferencji i debat, spotkań i wspólnych zajęć, które pozwalają na wymianę myśli i poszukiwanie nowej wiedzy w duchu pedagogiki Freineta.

Wejście dostęp CVC klasy wirtualne powstało z myślą o uczniach. Pozwala ono pracować wspólnie nad ciekawymi projektami. Zafunkcjonowało już dla 50 klas, w tym również dla klas z Polski, jak np. Zespół Szkolno-Przedszkolny z Moszczanki.

Funkcjonuje wejście poświęcone kongresom, spotkaniom, seminariom, które odbywają się w krajach należących do FIMEM. Dostarczana na stronę dokumentacja pokonferencyjna, przetłumaczona powinna być na j. francuski, angielski i hiszpański.

Zarezerwowana jest również przestrzeń dla CA (zarządu FIMEM). Pozwala na wzajemne komunikowanie się członków, którzy reprezentują różne kraje Europy, Afryki, Ameryki i Azji. Pozwala wspólnie pracować nad redagowaniem dokumentów, tłumaczeń, tworzeniem wirtualnych listów okrężnych - INFOR-CA, porządkowaniem dokumentacji i tworzeniem archiwum FIMEM.

Pomysł zainicjował i zrealizował Michel Mulat z Francji, prezydent FIMEM w latach 2006-2008. Oficjalne i uroczyste otwarcie dostępu do nowej strony nastąpiło podczas RIDEF 2008 w Meksyku. Pracowitości i życzliwości Michela Mulata doświadczyliśmy i my. Gościliśmy go w Polsce na ogólnopolskiej konferencji PSAPF w Warszawie. Na zaproszenie Kazi Piwko, przewodniczącej naszego ruchu, odwiedził Grupy Regionalne w Katowicach i na Kaszubach. W Otwocku (2011) nakręcił film o Halinie Semenowicz we współpracy z Aleksandrą Semenowicz, Marią Kościuszko, Władką Błachowicz, Zofią Napiórkowską. W 2013 roku uczestniczył w uroczystości nadania imienia Haliny Semenowicz Zespołowi Szkolno- Przedszkolnemu w Moszczance. Podczas uroczystości odbyła się premiera nakręconego filmu. Współpracował z nami przy organizacji wyjazdu nauczycieli naszego ruchu do Ecole Moderne w Vence.

Konkluzja

W latach 1989 - 2015 uczestniczyłam w ośmiu międzynarodowych spotkaniach RIDEF oraz w kilku seminariach w Niemczech, Austrii, a w tym roku w Szwajcarii. Zdumiewa mnie zaangażowanie nauczycieli, którzy ciągle otwarci są na nowe wyzwania, dążą do poszukiwania strategii i wdrażania małymi krokami zmian w szkole, skonkretyzowanych czynnym uczestnictwem dzieci w podejmowaniu decyzji o sobie i w swoich sprawach ( tzw. demokracja uczestnicząca). To nowa inspiracja, której chciałabym poświęcić więcej czasu i podzielić się doświadczeniami nauczycieli z Włoch i Francji.

Ruch Nowoczesnej Pedagogiki reprezentowany przez tysiące nauczycieli świata stawia sobie ważne pytania:, Na jakie sytuacje z politycznego punktu widzenia powinniśmy pozostawać czujni? Na jakie zagrożenia musimy zwracać uwagę w odniesieniu do reform edukacyjnych, które mają miejsce w wielu krajach? Na jakie priorytety powinniśmy wskazywać? Jakiej szkoły chcemy dla naszych dzieci? Co definiuje dziś filozofię pedagogiki Freineta? Czy osadzamy pedagogikę Freineta w swoich krajach w kontekście panujących warunków? Co to zmieniło? Czy można być zainspirowanym pedagogiką Freineta, nie będąc pedagogiem ( http://freinet-kooperative.de/, Hartmut Glänzel, prezydent FIMEM 2004-2006).

Szukanie i znajdowanie teoretycznych i praktycznych odpowiedzi na stawiane sobie pytania przyczynia się w znacznym stopniu do przekształcania szkół i społeczeństw. Taka konkluzja zakończyła warsztat długi Jean Le Gala - (RIDEF 2014). Demokracja z udziałem dzieci w szkole i w mieście, w którym uczestniczyłam. Dostrzegam w niej harmonię z myślą Elizy Freinet z minionego stulecia () Życie to potrzeba obserwowania otaczających ludzi, rzeczy, zjawisk, to potrzeba mówienia, ekspresji i komunikowania innym ludziom swych myśli i wzruszeń, to wreszcie potrzeba działania, brania się za bary z trudnościami dla przezwyciężania przeszkód, dla odczuwania swej siły ( Eliza Freinet Droga życiowa Celestyna Freineta, s.XIII w: O szkołę Ludową, 1976)

I w takim wymiarze, to kontynuacja ponadczasowości pedagogii Freineta w XXI wieku.

Autor: Regina Chorn

Bibliografia

1. Celestyn Freinet, O szkołę ludową, wybór i opracowanie Aleksander Lewin, Halina Semenowicz, tłum. Halina Semenowicz, Wrocław - Ossolineum 1976
2. FIMEM, strona internetowa http://www.fimemfreinet.org
3. Publikacja zbiorowa pod redakcją: Giancarlo Cavinato, Maria Marchegiani, Anna Mazzuco Non dobbiamo tacere Don tbe silent Ne jamais se taire No debemos callar, Edizioni APM, 2014
4. Gazety RIDEF, Leon Hiszpania, 2012
5. Gazety RIDEF, Reggio Emilia - Włochy, 2014
6. Fragen und Versuche, Zeitschrifft der Freinet-Kooperative e.v., Heft 151/2015
7. Strona internetowa niemieckiego ruchu freinetowskiego, http://freinet-kooperative.de
8. Infor CA Nr 66, 2015